به گزارش فابانیوز، هفته دوم بهمن ماه بود که شورای رقابت به نفع انجمن فین تک و رفع انحصار بانک مرکزی در این حوزه رای داد. به نظر می‌رسد که براساس رای شورای رقابت به احتمال زیاد در رویه ضدرقابتی و انحصاری بانک مرکزی تغییرات اساسی شکل خواهد گرفت و قدم‌های مثبتی برای حوزه پرداخت بخش خصوصی برداشته خواهد شد.
در ایران شرکت‌های استارتاپی این حوزه در تمامی زیرشاخه‌های فینتک مانند، پرداخت، ارزهای رمزنگاری شده، بیمه، تأمین مالی فعالیت می‌کنند. مهم‌ترین چالشی که فین‌تک‌ها در ایران با آن روبرو هستند رگولاتوری و قانون‌گذاری است. چالش دیگری که در بازار مالی کشور وجود دارد، بحث انحصار و عدم حمایت از استارتاپ‌های بخش خصوصی است که باعث دلسردشدن و عدم موفقیت کارآفرینان جوان در این حوزه می‌شود.
محمدمهدی فاطمیان، رئیس انجمن فین تک در گفتگو با تجارت نیوز، به رای اخیر شورای رقابت و به‌طور کلی چالش‌ها و مزیت‌های حوزه فین تک در ایران پرداخته است.
ماجرای رای شورای رقابت به نفع شرکت‌های پرداخت‌یار
با رای شورای رقابت به نفع شرکت‌های پرداخت، مسیر برای آنها تسهیل می‌شود؟ واکنش بانک مرکزی به این رای چه بوده است؟
«درباره رأی شورای رقابت مسیر یک مسیر طولانی است. چون در این رأی هم صراحتا ذکر شده که یک بازه زمانی به بانک مرکزی فرصت داده شده و بانک مرکزی نیز فرصت تجدیدنظر دارد. تلاشمان بر این است که در این حوزه بتوانیم مسیری را طراحی کنیم که شرکت‌های فینتک و استارتاپ‌هایی که تحت عنوان پرداخت‌یار شناخته می‌شوند، بتوانند در مکانیزم شفاف درخواست دهند و مجوزهای psp را دریافت کنند. به ویژه استارتاپ‌هایی که بسیاری از آنها از قالب استارتاپ کوچک بیرون آمدند و شرکت‌هایشان بین 100 تا 200 نفر نیروی انسانی دارند.
پیش از این شرطی داشتیم که حتما بایستی 51درصد سهام شرکتی که می خواهد psp شود متعلق به بانک شود. موضوع بعدی هزار میلیارد تومان سرمایه ثبتی در شرایط این مجوز بود. زمانی که این شکایت را در سال 1400طرح کردیم و هنوز همین شرایط فعلی بانک مرکزی در خصوص ارائه مجوز psp ارائه نشده بود؛ یعنی به طور کلی یک دهه بود که هیچگونه مجوز psp به هیچ شرکتی ارائه نشد.
نقطه نظر ما در جلساتی که در شورا برگزار شد این بود که این شرایط سختی است و شرکت‌ها نمی‌توانند از پسش بربیایند و لزومی هم ندارد که این قدر سخت باشد و باید مسیری را برویم که حداقل پرداخت‌یارهای سطح اول بتوانند درخواست مجوز psp بدهند و حتی در حوزه آنلاین فعالیت کنند.»
لزوم وجود شفافیت در مدل کارمزدی
موضوع کارمزد کارت به کارت که در انحصار بانکها است، هم در رای شورای رقابت ذکر شده بود؛ اکنون با رای شوای رقابت تفاوتی در این مساله ایجاد می‌شود؟ چرا؟
«وقتی کارمزد شبکه‌ای را بانکها می‌دهند یا بانکها با یک سری قراردادها کارمزدها را کم می‌کنند، فضای شفافی در مدل کارمزدی آن محصول یا خدمت مالی وجود ندارد.
اتفاقی که میفتد این است که به مرور زمان با تورم‌هایی که رخ می‌دهد به خاطر این که مدل یک مدل شفاف نیست و مبتنی بر واقعیت اقتصادی نبوده کارایی خود را از دست می‌دهد.
امروز مساله‌ای که پرداخت‌سازها با آن درگیرند این است که بتوانند در مدل کارمزدی به یک مسیر مشخص برسند که جلسات هم‌اندیشی بین خودشان اتفاق افتاده و مسیری در شاپرک شکل گرفته تا این شرکت‌ها بتوانند با شاپرک جلساتی را برگزار کنند. امیدواریم به این که مدل کارمزدی مشخص که منافع تمامی طرفین داخلش دیده شده باشد در مدل پرداخت‌سازی ایجاد شود.
چرا که طبیعتا بعد از این اتفاق، پذیرنده نهایی و آن تعداد کاربر به واسطه این که دارد خدمتی را دریافت می‌کند و کارمزد می‌دهد و آن شرکت هم منتفع شده است، آن شرکت می‌تواند خدمت خود را توسعه دهد و خدمت بهینه‌تری ارائه کند به خاطر حجم منابعی که به سمتش می‌آید و پذیرنده و فردی که از این خدمت استفاده می‌کند، قطعا سرویس راحت‌تر، سریع‌تر، آسان‌تر، با انعطاف بیشتر و محصولات متنوع‌تری را در بازار می‌بیند و می‌تواند بین آنها انتخاب کند و از محصولی که با نیازش تطابق دارد، استفاده کند.»
برخوردهای سلبی رگولاتورها، مانع توسعه فین تک در ایران
رگولاتوری‌های فین تک، یعنی سازمان بورس، بانک مرکزی و بیمه مرکزی چه میزان با انجمن همکاری می‌کنند؟ در چه شرایطی رگولاتورها می‌توانند به توسعه خدمات فین تکی در کشور کمک کنند؟
«توقع ما این است که برخوردها به هیچ‌عنوان سلبی نباشد؛ یعنی برخوردهای قهری، جمع کردن و محدودیت در این حوزه را نداشته باشیم. ولی اکثر اتفاقات به این صورت است.
انتظار داریم فضا یک فضای کارشناسی باشد. عموما در جلسات می‌بینیم که نقطه نظراتی می‌آید و در جلسه اعمال می‌شود، بدون آنکه در پس زمینه آن هیچ دغدغه، فکت و یا دیتایی وجود داشته باشد؛ مثلا برای رمزارزها می‌گویند بالا رفتن نرخ ارز به خاطر رمزارزهاست.
این درحالیست که شفاف‌ترین بازار ارزی که وجود دارد بازار رمزارز است، چون ورودی و خروجی و این که پول از کجا به کجا رفته تماما در این حوزه شفاف و دیتا مشخص است و تمام این کسبوکارها حتی حجم معاملات روزانه‌شان را به طور کامل در سایت شان ذکر می‌کنند.
به هیچ‌عنوان نباید برخورد سلبی، ایجابی و قهری داشته باشیم، چون صاحبان کسبوکارها را ناامید می‌کند. برخوردها باید به صورت کارشناسی باشد و دغدغه‌ها به شکل شفاف گفته شود و راهکارها از سوی بخش خصوصی یا انجمن فین تک بیان شود.
در سال 1402 برنامه‌مان این است که بتوانیم با تک تک نهادهایی که در حوزه فینتک صاحب نظر هستند و یا به هر صورت در این حوزه امکان رأی و نقشی در قانون‌گذاری دارند، تعامل بسیار نزدیک‌تری داشته باشیم و بتوانیم در جلسات کارشناسی با آگاهی بخشی به آنها کم‌کم این حوزه را به سمتی ببریم که بتوانند در اقتصاد دیجیتال نقش ایفا کنند.»
فاصله صنعت فین تک ایران با جهان
فین تک در ایران با دنیا چقدر فاصله دارد؟ آیا شرکت‌های بخش خصوصی این حوزه مطابق مدل‌های جهانی فعالیت می‌کنند؟
«از نظر زیرساختی مثل زیرساخت بانکی، زیرساخت بورس و زیرساخت حوزه بیمه با مدل‌های روز دنیا خیلی فاصله داریم؛ مثلا راجع به بانکداری چند سال است که در ایران صحبت می‌شود اما بسیاری از بانک‌های بزرگ کشور که بانک‌های تاثیرگذاری هستند، هنوز به صورت جدی به این حوزه‌ها وارد نشدند.
اگر قدری ارتباط فین تک با رگولاتورها و کسبوکارهای سنتی مثل بانکها افزایش یابد موجب نزدیک شدن کلی ما به مدل های رایج در سطح دنیا می‌شود.
با این حال از منظر توسعه و فنی، فین تک‌های ما در ایران نزدیک به تکنولوژی روز دنیا کار می‌کنند؛ چون چیز‌هایی که در حال توسعه هستند، همان زبان برنامه‌نویسی است که شرکت‌های خارجی هم استفاده می‌کنند و نگاه شرکت‌هایی که داخل ایران هستند عموما به الگوها و مدل‌های خارجی است.
نکته دیگری که وجود دارد این است که بتوانیم از جانب رگولاتورها ظرفیت داشته باشیم. به‌عنوان مثال قبل از ریزش سنگین بورس در سال 98 بارها جلساتی با سازمان بورس برگزار شد؛ درباره کسب‌و‌کارهایی که کارهای ترید انجام می‌دادند و ابزارهایی ارائه می‌دادند که مردم بتوانند درآمد بالاتری از بورس داشته باشند که بارها با در بسته مواجه شدند و خیلی از این کسبوکارها در آن ایام حتی فیلتر شدند.
وقتی ما یا کسب‌وکارمان این رویکرد را می‌بینیم فارغ از بحث انگیزه و مهاجرت که بسیار مهم و گسترده است، موضوع اصلی این است که دیگر مسیری برای تعامل نمی‌بینیم، چون بسته شده است. مطمئن بودیم اگر فین تک‌ها همان موقع در بورس بودند حجم سرمایه‌ای که از بورس خارج شد قطعا کمتر بود.»
قطعی اینترنت در چند ماه گذشته چقدر بر این حوزه تاثیر داشته، آیا باعث ریزش تراکنش‌ها شده است؟
«کشورهایی که در اقتصاد دیجیتال رشد کردند دو بخش فین تک و لجستیک به صورت کامل و هماهنگ به کسبوکارها سرویس می‌دهند؛ اما در ایران هنوز درگیر اینماد، قطعی اینترنت، قطع شدن درگاه‌های رمزارزی و… هستیم.
در ماه‌های اول قطعی اینترنت، تراکنش های شرکت های پرداخت یاری با 60درصد ریزش مواجه شد که البته تا حدودی این ریزش به حالت اول خود برگشت داشته است. ولی این برگشت با روزهای قبل که اختلال اینترنت نبود قابل قیاس نیست. در ماه اول قطعی اینترنت، تراکنش آنلاین شاپرک حدود 20درصد ریزش داشت و هنوز هم به میزان قبل از قطعی اینترنت برنگشته است چون به نظر می‌رسد اختلالات همچنان ادامه دارد.»
خدمات فین تکی باعث سرویس‌‌دهی بهینه‌تر در دیگر حوزه‌ها می‌شوند
فین تک در ایران با کدام حوزه‌های دیگر همکاری می‌کند؟ آیا استفاده از خدمات پرداخت‌های الکترونیکی در دیگر حوزه‌ها پاسخگوی نیاز بازار است؟
«حوزه فین تک در حوزه حمل‌و‌نقل شهری با کسب‌و‌کارهایی که در این حوزه فعالیت دارند به صورت جدی در بخش‌های تصفیه و اعتباردهی ارتباط گرفتند.
در بخش سلامت بسیاری از کسب‌و‌کارهایی که در حوزه پزشکی فعالیت می‌کنند هم از سرویس کسبوکارهای حوزه لندتک (وام خرد) و هم از سرویس کسبوکارهای حوزه پرداخت استفاده می‌کنند و یک میل عرضه و تقاضایی را که سمت هر بازاری ایجاد می‌شود، مشاهده می‌کنیم و کسبوکارها خودشان به سمت فین تک‌ها می‌آیند و بازیگران سنتی دیگر پاسخگوی نیاز کنونی بازار نیستند.
همچنین، شاید زیرساختی که بانکها و شرکت‌های پرداختی ارائه می‌دهند به شرکت‌های لندتک و حوزه‌های پرداخت کمک می‌کند، تا بتوانند سرویس نهایی کاملا مارکت فیت و نزدیک به نیاز بازار را به کسب‌وکار بدهند تا او هم بتواند سرویس بهتر و بهینه‌تری به کاربرانش بدهد.
اینگونه کسبوکارها می‌توانند روی حوزه خاصی که کار می‌کنند، سرویس‌‌های جدید ارائه کنند؛ یعنی مثلا کسب‌وکاری که در حوزه سلامت کار می‌کند نیازی نیست دغدغه فین تکی داشته باشد و می‌تواند به راحتی از یک فین تک سرویس بگیرد و بتواند کار خود را که احتمالا در آن متخصص است، پیش ببرد.»
حوزه فین تک یا همان فناوری‌های مالی در چند سال گذشته توانسته‌اند نظام بانکی را کارآمدتر کنند. حالا اگر در ایران نیز این بخش بتواند بدون دخالت بخش دولتی و رگولاتوری به ارائه خدمات خود بپردازد، می‌تواند صنعت بانکداری در کشور را تغییر دهد تا مطابق مدل‌های دنیا پیش رود.
