در دهه‌های اخیر، هوش مصنوعی به عنوان یکی از فناوری‌های پرکاربرد و تحول‌آفرین در دنیای کسب و کار معرفی شده است. هوش مصنوعی (AI) در حال تغییر سریع دنیای ما است. این فناوری در حال حاضر در بسیاری از زمینه‌ها، از جمله سلامت، تولید، و صنعت و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. آموزش و توسعه نیز از این قاعده مستثنی نیست یکی از زمینه‌هایی که هوش مصنوعی به آن کمک می‌کند، مدیریت منابع انسانی(HRM) است.

منابع انسانی هوشمند به معنای کاربرد استراتژیک داده ها، تحلیل ها و هوش مصنوعی در حوزه منابع انسانی برای بهبود تصمیم گیری، ساده سازی عملیات و ایجاد تجربه کارمندی بهتر در محل کار است.

این فرآیند شامل استفاده از فناوری هایی مانند یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی و تجزیه و تحلیل پیش گویانه برای خودکارسازی وظایف معمول، به دست آوردن بینش های عملی و پیش بینی روندها است.

منابع انسانی داده محور هوش محور، کارایی و دقت فرآیندهای داخلی سازمانی را بهبود می بخشد و به متخصصان منابع انسانی کمک می کند تا تجربیات شخصی و جذاب تری را برای سازمان های خود رقم بزنند شرکت ها می توانند برنامه های آموزشی شخصی سازی شده را برای کارکنان ایجاد کنند.

هوش مصنوعی یکی از مهمترین فناوری هایی است که به تحول فرایند آموزش و توسعه کمک می کند. یکی از زمینه‌های مهم تأثیر هوش مصنوعی در مدیریت منابع انسانی (HRM)، بهبود فرآیندهای ارتقاء و توسعه کارکنان است. با استفاده از هوش مصنوعی، مدیران می‌توانند به صورت دقیق‌تر مهارت‌ها و نقاط قوت هر کارمند را ارزیابی کنند و برنامه‌های توسعه شخصی‌سازی را ارائه دهند.

در ارتقاء فردی، هوش مصنوعی می‌تواند به تحلیل عملکرد گذشته، توانمندی‌ها، و علاقه‌های کارمندان کمک کند. با این اطلاعات، سیستم‌های هوشمند می‌توانند پیشنهاداتی برای دوره‌های آموزشی یا فرصت‌های توسعه ارائه دهند که به بهبود مهارت‌های فردی و توانمندی‌های شغلی افراد کمک می‌کنند.

به عبارت دیگر سیستم‌های AI می‌توانند نیازهای آموزشی کارکنان را تعیین کرده و برنامه‌های آموزشی مناسب را ارائه دهند. این به کارکنان کمک می‌کند تا مهارت‌های خود را بهبود دهند و بهترین نسخه از خودشان را ارتقاء دهند. و این فناوری به علت امکان درک کردن، استدلال و همچنین یادگیری، به یکی از هیجان‌انگیزترین مباحث دنیای علم و تکنولوژی تبدیل شده است.

هوش مصنوعی در چند سال اخیر شاهد پیشرفت‌های خارق‌العاده‌ای بوده است و همین موضوع باعث شده که استفاده از این فناوری در صنعت آموزش بیش از پیش مورد توجه دست‌اندرکاران قرار گیرد.

هر چند هوش مصنوعی دارای جنبه‌های مختلفی است که می‌تواند شیوه یادگیری را تغییر دهد ولی این تنها یادگیرنده‌ها نیستند که قادرند از مزایای هوش مصنوعی بهره‌مند شوند بلکه اساتید نیز از این علم مدرن استفاده‌های فراوانی می‌برند.

هوش مصنوعی در یادگیری و توسعه کارکنان در حال حاضر کاربردهای زیادی دارد و با حرکت رو به جلو در این حوزه و با توجه به پیشرفت‌هایی که فناوری‌های هوش مصنوعی ایجاد می‌کند، می‌توان انتظار سطوح بالاتری از پذیرش و استفاده از هوش مصنوعی در یادگیری کارکنان را داشت.

آموزش و توسعه کارکنان

آموزش فرایندی است که طی آن فراگیر دانش، مهارت و نگرش‌های مناسب برای ایفای نقش خاصی را می‌آموزند. به عبارت دیگر آموزش کارکنان به فعالیت‌های یادگیری ساختار یافته‌ای اشاره دارد که عملکرد کارکنان، بهره‌وری، رضایت شغلی و اثربخشی را بهبود می‌بخشد و باعث رشد فردی و سازمانی می شود.

آموزش کارکنان کلیه تلاش‌ها و فعالیت‌هایی است که موجب ارتقا سطح دانش و نگرش و مهارت‏‌های حرفه‌‏ای شغلی و ایجاد رفتار مطلوب در کارکنان یک سازمان شده و آن‏ ها را آماده انجام وظایف و مسئولیت‏‌های شغلی می‏‌‌نماید. در واقع، آموزش در محل کار به معنای بهبود و توسعه مستمر مهارت‌ها و دانش کارمندان در زمینه‌های مختلف است. هر سازمان بر اساس منابع و اهداف خود، نوع آموزشی را برای کارکنان خود تعیین می‌کند تا بتواند به بهترین شکل ممکن از ظرفیت و توانمندی‌های کارمندان خود بهره‌برداری کند.

یکی از مزایای گسترش آموزش در محل کار، بهبود عملکرد و بهره‌وری است. کارکنانی که از طریق آموزش، مهارت‌های جدیدی را یاد می‌گیرند، توانایی‌های خود را ارتقا می‌بخشند و اشتباهات کمتری را در انجام وظایف خود دارند. این کاهش اشتباهات منجر به صرفه‌جویی در وقت و انرژی می‌شود و بهره‌وری را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

لئو تولستوی رمان نویس مشهور روسی در کتاب آنا کارنینا می نویسد: ((تمام خانواده های خوشبخت شبیه یکدیگرند)) بر این اساس می توان گفت تمام سازمان های موفق نیز شبیه به یکدیگر هستند آن ها نه تنها نسبت به محصولات تولیدی شان بلکه به اینکه چه کسی هستند و چه کسی می خواهند باشند حسی مشترکی دارند. در چشم انداز خود نه فقط به آغاز بلکه به سرنوشت شان نیز فکر کرده اند.

وضعیت فعلی هوش مصنوعی در آموزش و توسعه

هوش مصنوعی (AI) در حال تغییر سریع دنیای پیرامون ما است. این فناوری در حال حاضر در بسیاری از زمینه‌ها، از جمله:اقتصاد، سلامت، تولید، و صنعت و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. آموزش و توسعه نیز از این قاعده مستثنی نیست.

هوش مصنوعی یکی از مهمترین فناوری هایی است که به تحول فرایند آموزش و توسعه کمک می کند. هوش مصنوعی می تواند داده ها را به روشی مشابه انسان پردازش کند. این فناوری برخلاف انسان که دارای ظرفیتی محدود در به خاطر سپردن و پردازش اطلاعات است، می تواند حجم زیادی از داده ها را به صورت هم زمان بررسی و تحلیل کند.

هوش مصنوعی قادر است که با گردآوری و تحلیل داده های مرتبط با هر کدام از کارکنان، مهارت های مورد نیاز آنان در زمان حال و آینده را پیش بینی کرده و بر این اساس، نیاز سنجی آموزشی (Training needs assessment) کارکنان را شناسایی نماید.

می توان گفت که آموزش و توسعه در پذیرش هوش مصنوعی در منابع انسانی پیشگام بوده است. اندازه بازار پلتفرم یادگیری آنلاین طی چند سال گذشته به طور تصاعدی افزایش یافته است و تخمین زده می‌شود که سرمایه‌گذاری در بازار آموزش هوش مصنوعی به نرخ رشد مرکب سالانه ۳۶ درصد افزایش یابد و تا سال ۲۰۳۰ به ۳۲.۲۷ میلیارد دلار برسد.

هوش مصنوعی به طور معناداری به سیستم‌های مدیریت یادگیری، پلتفرم‌های تجربه یادگیری و تجزیه و تحلیل یادگیری کمک کرده است، با این حال، پذیرش هوش مصنوعی بدون چالش نبوده است.

اولاً، فناوری پشت AI هنوز به اندازه کافی برای استفاده گسترده پیشرفت نکرده است. علاوه بر این، تیم‌های تحقیق و توسعه فاقد بلوغ لازم برای ادغام موثر هوش مصنوعی در کار خود هستند. سه روند در آموزش دیجیتال تأثیرگذار بوده است:

محتوای دیجیتال:‌ تهیه متون کتاب‌ها به‌صورت دیجیتالی افزایش یافته است.

توزیع انبوه: تحول در محتوا و دیجیتالی شدن، توزیع آن را ساده کرده و یادگیری را در هر مکان ممکن می‌سازد و دوره‌های آنلاین از این محتواها پشتیبانی می‌نماید.

یادگیری شخصی: احتمال دارد که بزرگترین مزیت یادگیری دیجیتال توانایی یادگیری شخصی برای کاربر باشد. ارائه محتوای آنلاین، راهنما و تسهیل‌گرِ تجارب یادگیری است و به فراگیرانی که به دستیاری برای مفاهیم کلیدی نیاز دارد، کمک می‌کند.

نقش هوش مصنوعی در آموزش و توسعه کارکنان

1-ساده سازی وظایف اداری در آموزش

هوش مصنوعی ابزاری تحول آفرین در حوزه مدیریت منابع انسانی است، این فناوری به سازمان ‌ها اجازه می‌دهد تا وظایف روتین را خودکار و داده‌ های بزرگ را به درستی و به سرعت تجزیه ‌و تحلیل کنند و پاسخ ‌های فوری را در تمام ساعات شبانه روز ارائه دهند.

هوش مصنوعی می‌تواند با خودکار کردن کارها، وظایف اداری را برای موسسات آموزشی آسان کند. مدرسان زمان زیادی را صرف تصحیح اوراق امتحانی، ارزیابی تکالیف و ارائه پاسخ‌های صحیح به فراگیران خود می‌کنند.

اما می‌توان از تکنولوژی برای خودکار‌سازی کارهایی مثل تصحیح و نمره‌دهی استفاده کرد که در آن چندین آزمون هم زمان و بدون دردسر تصحیح شوند. این به این معنی است که اساتید به جای صرف زمان زیاد برای نمره دهی، وقت بیشتری برای فراگیران خود خواهند داشت.

2- هوش مصنوعی، یادگیری را شخصی می‌کند

هرکسی که از روندهای جهانی در صنایع مختلف مطلع باشد، می‌داند که شخصی‌سازی اطلاعات جزء مهم‌ترین روندهای رو به رشد در آینده خواهد بود. دسترسی به یادگیری همیشه یک چالش حیاتی بوده است.پاسخگویی به نیازهای مختلف یادگیری پرهزینه بوده و اغلب منجر به حذف جمعیت زیادی از نیروی کار در یادگیری آنلاین شده است.

هوش مصنوعی این چالش را حل کرده و محتوا های آموزشی بر اساس سلائق و نیاز فراگیران تهیه می کند و یادگیری را در مسیر شخصی سازی (Personalization)  و سفارشی سازی (Customization) قرار می دهد.

هوش مصنوعی بیش‌ازپیش به تجلی شخصی‌سازی اطلاعات در آموزش کمک می‌کند و این یعنی رخداد انقلابی بزرگ در صنعت آموزش که موجب افزایش بهره‌وری در جنبه‌های مختلف آن می‌شود. با توجه به مقدار محتوای آموزشی جدید تولید شده، بزرگترین چالش برای یادگیرندگان اغلب این است که بدانند کدام محتوا قابل اجرا و مرتبط با نیازهای خاص آن ها است. هوش مصنوعی می‌تواند اطمینان حاصل کند که نرم‌افزار آموزشی برای افراد شخصی‌سازی‌شده است.

در حال حاضر نرم‌افزارها، بازی‌ها و برنامه‌های یادگیری تطبیقی ​​برای فراگیران وجود دارد. این کاربرد هوش مصنوعی در آموزش شاید مهم‌ترین و برجسته‌ترین کاربرد در آموزش باشد زیرا یادگیری راحت‌تر و روان‌تر با این امر امکان‌پذیر خواهد بود.

اگرچه قبلاً از هوش مصنوعی برای پیشنهاد و توصیه محتوای یادگیری استفاده شده است، پیشرفت‌های اخیر دقت آن را به میزان قابل توجهی بهبود بخشیده است. امروزه هوش مصنوعی از منابع داده‌های مختلفی مانند داده‌های ارزیابی، علایق یادگیرنده، اهداف شغلی و تجربیات یادگیری گذشته برای پیشنهاد یادگیری شخصی استفاده می‌کند. این موضوع در حال حاضر فرصت‌های جدیدی را برای انطباق یادگیری با برنامه‌های توسعه فردی و آرزوهای شغلی ایجاد کرده است.

توصیه‌های آموزشی در گذشته تا حدودی عمومی بودند، در حالی که پیشنهادات مبتنی بر هوش مصنوعی تجربه یادگیری دقیق‌تری را در انواع محتوا، امکان‌پذیر می‌سازند. صرف نظر از بخشی که کارکنان در آن مشغول به کار هستند، هر فردی روش متفاوتی برای یادگیری دارد و ممکن است دانش ومهارت را به سبک خود کسب کند. این ترجیحات می تواند یادگیری از طریق آموزش های ویدئویی، محتوای نوشتاری، آموزش حضوری، بازی وارسازی و پادکست ها باشد.

امروز رویکرد «یک محتوا برای همه» منسوخ شده و سازمان ها باید به سمت مسیر یادگیری منحصربه فرد برای هر شخص حرکت کنند. کارکنان همیشه در یک سطح نیستند و بعضی ها بیشتر و بعضی ها کمتر با موضوعات مد نظر ما آشنایی دارند و اینکه از آن ها خواسته شود همگی از یک نقطه برای یادگیری شروع کنند، چندان منطقی به‎نظر نمی ‎رسد. در چنین شرایطی برای آنان که بیشتر می دانند، مطالب خسته کننده و تکراری بوده و برای سایرین بازگو کردنشان زود است؛ چرا که فرد تجربه و آمادگی لازم برای یادگیری موارد گفته شده را ندارد. راه حل این امر در ارائۀ محتوای متناسب با نیازها و سطوح متفاوت افراد نهفته است. در اینجاست که صحبت از یادگیری شخصی سازی شده مطرح می شود.

یادگیری شخصی سازی شده شامل واگذاری مدیریت مسیر آموزش به یادگیرندگان، دادن اطلاعات به آن ها در مورد چگونگی پیشرفت شان و ارائۀ محتوای متناسب با نیازشان است. یادگیری شخصی سازی شده، که مطابق با ترجیحات شخصی و سبک یادگیری هر یک از کارکنان ارائه می شود، بدون فناوری هوش مصنوعی و ابزارهای آن به راحتی امکان پذیر نیست.

با استفاده از هوش مصنوعی در یادگیری می توانید برنامه های آموزشی را متناسب با سبک های متفاوت، سرعت های مختلف و همینطور براساس اولویت های یادگیرندگان توسعه دهید. الگوریتم های یادگیری ماشینی (Machine Learning) بر اساس عملکرد گذشته کارکنان، دانش فعلی و اهداف یادگیری آن ها، محتوای متناسب را پیش بینی و ارائه می کنند.

همچنین ابزارهای یادگیری ماشینی به شناخت بیشتر رفتار یادگیرندگان کمک می کنند و به شما این امکان را می دهند که محتوای هوشمندانه تری ایجاد کنید؛ محتوایی که سازگار و متناسب با سفر یادگیری هر یک از کارکنانتان باشد.

از مزایای این رویکرد، علاوه براینکه باعث صرفه جویی در زمان و هزینه ها می شود، می تواند دوره های آموزشی را نیز بر اساس تقاضا ارائه کرده و عملاً دوره های بی نتیجه و غیرمفید را از فرایند یادگیری خارج کند.

همچنین هنگامی که محتوای آموزشی جدید در سیستم یادگیری سازمان بارگذاری می شود، ابزارهای هوش مصنوعی این توانایی را دارند که به طور خودکار فهرستی از کسانی که در سازمان ممکن است این محتوا برایشان جالب و جذاب باشد، ایجاد  کنند.

هوش مصنوعی محتوا را تحلیل می کند تا لیستی از کاربرانی که در گذشته به محتواهای مشابه علاقه نشان داده اند، تهیه کند. انجام این کار مستلزم آن است که هوش مصنوعی اولویت های محتوایی یادگیرندگان را تحلیل و افراد با علاقه مندی های یادگیری مشابه را لیست کند.

3- هوش مصنوعی به عنوان یک مربی یادگیری برای بهبود تأثیر یادگیری عمل می‌کند

بر اساس نقشی که هوش مصنوعی در رابطه با  کوچینگ (Coaching) ایفا می کند، می توان سه نوع مختلف مربیگری مبتنی بر هوش مصنوعی ذکر کرد:

الف: مربیگری با پشتیبانی هوش مصنوعی

کوچینگ مبتنی بر هوش مصنوعی به این معنی است که کوچ (Coach) از هوش مصنوعی برای به دست آوردن بینش در مورد نیازهای مربیگری و ارائه توصیه هایی برای اطلاع رسانی به رابطه مربیگری استفاده می کند.

ب: مربیگری تقویت شده با هوش مصنوعی

کوچینگ تقویت شده با هوش مصنوعی به فعالیتی اشاره دارد که در آن کوچی ها با ابزارهای مبتنی بر هوش مصنوعی در یک فرایند رسمی کوچینگ با مربی انسانی درگیر می شوند. هوش مصنوعی نقش یک راهنما را برای ارتقای توسعه بیشتر بازی می کند و به روند کوچینگ کمک می کند، تا فراتر از جلسات حضوری ادامه یابد.

ج: هوش مصنوعی به عنوان مربی

فعالیتی است که در آن هوش مصنوعی مربی است و افراد فقط با هوش مصنوعی درگیر هستند. هیچ تعامل یا تعامل محدودی با یک مربی انسانی وجود ندارد و رابطه مربیگری بین هوش مصنوعی و کوچی است. به عنوان یک مربی یادگیری، هوش مصنوعی می‌تواند کارایی، شخصی‌سازی و اثربخشی تجربه یادگیری را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. سطحی از توجه و حمایت فردی را فراهم می‌کند که تکرار آن در محیط‌ های آموزشی معمولی، به ویژه در مقیاس، دشوار است.

هوش مصنوعی نقش مهم تری در دموکراتیزه کردن، افزایش مقیاس و قابلیت دسترسی کوچینگ برای افراد بیشتری در سراسر جهان ایفا می کند. با اتخاذ رویکردی مسئولانه برای کوچینگ مبتنی بر هوش مصنوعی، استفاده مناسب از آن، و رعایت دستورالعمل‌های تعیین شده هنگام استفاده از آن در شیوه‌های توسعه افراد، منابع انسانی می‌تواند از فرصت ارزشمندی برای تقویت تأثیر آن بر توسعه حرفه‌ای و شغلی استفاده کند.

فراتر از مدیریت محتوا، هوش مصنوعی همچنین به یک مربی یادگیری تبدیل شده است که در زمان واقعی بازخورد و پیشنهادات مربوط به مهارت‌های خاص را به فراگیران ارائه می‌دهد. روش‌های مختلفی وجود دارد که هوش مصنوعی نقش مربی یادگیری را ایفا می‌کند، از جمله پرداختن به پرسش‌ها، پاسخ به چالش‌های یادگیری و ارائه بازخورد و پشتیبانی در طول فرآیند یادگیری. سازمان‌ها شروع به پیاده سازی کوچینگ مبتنی بر هوش مصنوعی کرده‌اند. به طور مثال Wondder از هوش مصنوعی و واقعیت مجازی برای ارائه بازخورد در مورد سناریوهایی مانند بحث‌های عملکرد استفاده می‌کند.

LinkedIn Learning در حال راه اندازی یک سیستم مربیگری مبتنی بر هوش مصنوعی است که به اعضا امکان می‌دهد در مورد سؤالات تجاری خاص به دنبال راهنمایی باشند. با استفاده از رابط چت بات، با راهنمایی کاربران در مسیر یادگیری، پاسخ دادن به سوالات خاص، و توصیه محتوای آموزشی مرتبط بر اساس شغل و موقعیت کاربر، به عنوان یک مربی عمل می‌کند.

4-هوش مصنوعی در حال تبدیل شدن به یک تولید کننده محتوا قدرتمند است

ارائه محتوای دیجیتال فرصت‌های جدیدی را برای آموزش فراهم کرده است. در آموزش سنتی «یک چیز برای همه» ارائه می‌شد. و افراد برای آینده نامعلوم تربیت می شدند، اما امروزه راهکارهای مبتنی بر تکنولوژی تجاربی شخصی ایجاد می‌نماید.

اگرچه هنوز حضور هوش مصنوعی در تولید محتوا در مراحل ابتدایی خود است، به طور خاص، در این کاربرد هوش مصنوعی، باید کمی احتیاط کرد زیرا دقت محتوای جدید هوش مصنوعی بدون مشکل نیست. و نیاز  به ویرایش توسط انسان دارد،با این وجود، در چارچوب سازمانی، هوش مصنوعی می‌تواند ابزار قدرتمندی به عنوان تولید کننده محتوا باشد. به عنوان مثال، هوش مصنوعی می‌تواند به طور موثر برای ایجاد محتوای یادگیری کارکنان برای آموزش خط مشی یا سایر فرآیندهای عملیاتی، به ویژه زمانی که دانش و مستندات قابل توجهی در دسترس است، استفاده شود.

هوش مصنوعی در یادگیری و توسعه به تجربه و یادگیری عمیق(Deep Learning )جذاب‌تر و شخصی کمک می کند. با این حال، اتخاذ هوش مصنوعی باید با مسئولیت‌پذیری انجام شود تا اطمینان حاصل شود که نگرانی هایی مانند اخلاق، ارتباط و حریم خصوصی رعایت می‌شود.

برای بسیاری از کسب وکارها، تولید محتوای آموزشی کار راحتی نیست و معمولاً زمان بر و چالش برانگیز است. این محتوا چه بخواهد به صورت داخلی تولید شود و چه برون سپاری گردد، بودجه و انرژی زیادی را به خود اختصاص می دهد. معمولاً زمان بسیاری برای تولید محتوا در داخل سازمان صرف می شود، و معمولا محتوای مورد انتظار به دست نمی آید. همینطور برون سپاری محتوا هم چالش های خاص خود را دارد. از یافتن دوره ها و اساتید مناسب و معتبر گرفته تا توافق بر سر قالب تولید و انتشار محتوا. هوش مصنوعی در این حوزه نیز به سازمان ها راه حل ارائه می دهد. این فناوری درست مانند گوگل می تواند شبکه اینترنت، محتواهای اختصاصی خود سازمان و سایر منابع مرتبط را بررسی نماید تا مرتبط ترین محتوا را به صورت خودکار پیشنهاد کند و آنرا به اشتراک گذارد.

برای جستجو و یافتن راحت‎ تر محتوا، چه به صورت دستی و چه خودکار، نیاز است که آن ها را به صورت مناسب مدیریت کنیم. ایجاد برچسب و نشانه گذاری محتواهای آموزشی از جملۀ راه حل هایی است که به دسته بندی و جستجوی راحت تر آن در سیستم های یادگیری و مدیریت محتوا کمک بسیاری می کند.

اتفاقاً یکی از موارد کاربرد هوش مصنوعی، برچسب گذاری محتوا است. برای اینکه سیستمی بتواند محتوا را به درستی دسته بندی کند و در جای درست قرار دهد، ابتدا باید بداند محتوا در مورد چیست. در گذشته این کار به صورت دستی صورت می گرفت. امروز سیستم های مدیریت محتوا از هوش مصنوعی برای تعیین و اعمال خودکار این برچسب ها استفاده می کنند. پس از به اشتراک گذاری یک محتوای آموزشی جدید مانند یک ویدیو، هوش مصنوعی کل آن را بررسی می کند، کلمات کلیدی مرتبط با محتوا را شناسایی کرده و از تعدادی از آن ها برچسب تولید می کند که البته در صورت لزوم شما می‎ توانید این برچسب ها را  به صورت دستی ویرایش کنید. نیاز به توضیح بیشتر نیست که این عمل تا چه اندازه زمان و انرژی تیم مدیریت آموزش سازمان تان را برای انجام امور مهم تر آزاد می سازد.

منابع

۱-     آموزش و بهسازی کارکنان از ریموند ا. نو ترجمه غلامرضا شمس‌مورکانی، سمیه دانشمندی
۲-     آموزش و بهسازی کارکنان دکتر اکبر عیدی
۳-     اتوماسیون هوشمند تا تولید هوشمند اثر اوتایان ایلانگوان ترجمه بابک جوادی
۴-     برنامه ریزی استراتژیک در سازمان های آموزشی  دکتر محمد رضا کرامتی
۵-     برنامه ریزی آموزشی ضمن خدمت کارکنان دکتر فتحی واجارگاه
۶-     اسرار کار لزلو باک ترجمه منصور شیرزاد
۷-     به سوی توانمندسازی منابع انسانی با فناوری منابع انسانی دیجیتال دبوراه ودیل ترجمه: دکترمیرعلی سیدنقوی
۸-     زندگی و انسان بودن در عصر هوش مصنوعی اثر مکس تگمارک ترجمه میثم محمد امینی
۹-     طراحی و تولید محتوای الکترونیکی تالیف حامد عباسی
۱۰-  عصر هوش مصنوعی و آینده ما انسان ها هنری کیسینجر، اریک اشمیت و دانیل هوتنلوچر ترجمه علی علی پناهی
۱۱-  مقدمه ای بر نظریه های یادگیری دکتر علی اکبر سیف
۱۲-  مدیریت منابع انسانی دیجیتال دکتر شامی زنجانی
۱۳-  مدیریت یادگیری و توسعه کارکنان (روش‌های نوین آموزش و بهسازی منابع انسانی در سازمان) دکتر فتحی واجارگاه
۱۴-  مقاله علمی- ترویجی با عنوان “بررسی رابطه بین توسعه منابع انسانی و اثربخشی سازمانی در یک شرکت بیمه  دکتر سید علی حسینی
۱۵-  مدیریت منابع انسانی دکتر سید علی حسینی پایگاه تحلیلی ، خبری فابا نیوز
۱۶-  هوش مصنوعی و کاراهه شغلی دکتر سید علی حسینی پایگاه تحلیلی ، خبری فابا نیوز
۱۷-  هوش مصنوعی: از مقدماتی تا پیشرفته دکتر مریم آقاجانی
۱۸-  یادگیری عمیق( مجموعه محاسبات  تطبیقی و یادگیری ماشینی) ترجمه سجاد ملکی